Euskalerriaren Adiskideen Elkartea 1764an sortu zen, Azkoitiko Insausti jauregian zenbait urte lehenagotik egiten ziren solasaldien haritik. Peñafloridako kondeak, Xabier Maria Munibek, bultzatu zituen solasaldi horiek, hain zuzen. Ilustratuen talde horri eta, batez ere, Peñafloridako kondeari esker, Plan de una Sociedad económica o academia de agricultura, ciencias y artes útiles y comercio delakoa egin zuten, eta, 1763an, Gipuzkoako Batzar Nagusietan aurkeztu, plan hori idatzi zutenek beren inguruko ekonomia sustatzeko zuten interesaren erakusgarri. Horrexegatik hartzen da Peñafloridako kondea Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzailetzat, nahiz eta bakarra ez izan.

[...]

Gaur egun, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak, probintzia bakoitzean dituen batzordeez gain, bi ordezkaritza ditu: bata gortean, hasieran sortu zen bezala, eta, bestea, Mexikon; izan ere, gaur egun ere, XVIII. mendean bezala, hango bazkideek garrantzi handia dute.